Impirimbanyi yo muri Uganda ivuga ko yafashwe ku ngufu ubwo yari ifungiye muri Tanzania
Asobanura kurushaho ku byari byatangajwe mbere n'umuryango we w'uburenganzira bwa muntu wavuze ko yagaragazaga "ibimenyetso by'iyicarubozo", Agather Atuhaire yavuze ko abantu bambaye imyenda isanzwe bamupfutse mu maso bakoresheje igitambaro, nyuma baramukubita, bamwamburana "urugomo" ndetse bamukorera ihohotera rishingiye ku gitsina.
Impirimbanyi yo muri Uganda yari yatawe muri yombi ikanafungirwa muri Tanzania mu gihe cy'iminsi, yabwiye BBC ko yafashwe ku ngufu ubwo yari ifunze.
Asobanura kurushaho ku byari byatangajwe mbere n'umuryango we w'uburenganzira bwa muntu wavuze ko yagaragazaga "ibimenyetso by'iyicarubozo", Agather Atuhaire yavuze ko abantu bambaye imyenda isanzwe bamupfutse mu maso bakoresheje igitambaro, nyuma baramukubita, bamwamburana "urugomo" ndetse bamukorera ihohotera rishingiye ku gitsina.
Atuhaire yari yafungiwe ahantu hatazwi muri Tanzania ari kumwe na mugenzi we w'impirimbanyi yo muri Kenya, Boniface Mwangi, ku wa kane wasanzwe ku mupaka wa Kenya na Tanzania.
Nta cyo abategetsi ba Tanzania bari batangaza.
Atuhaire yabwiye BBC mu buryo burambuye ukuntu avuga ko yafashwe ku ngufu.
Yanavuze ko abari bamufunze bamujugunye hasi, bamwambika amapingu babanje gushyiraho umupira wo kwambara. Yerekana inkovu z'aho amapingu yamuriye ku maboko, ati: "Rero ntekereza ko ibikomere hano byajyaga kuba bibi cyane."
Agejejwe ku mupaka wa Tanzania na Uganda, Atuhaire avuga ukuntu yaborogaga cyane kubera "ububabare bwinshi cyane" bwo mu birenge, "nuko bazana ikintu cyo gupfuka umunwa wanjye".
"Bongera 'volume' y'imodoka. Mbere sinamenye icyo babikoreye ariko birumvikana nari mfite ubwoba. Nuko ntangira kumva Boniface [Mwangi] aboroga. Rero bari bongereye 'volume' kugira ngo ntamwumva. Ariko ububabare bamutezaga bwari bwinshi cyane."
Mu butumwa yatangaje ku rubuga nkoranyambaga X, Mwangi yavuze ku ifungwa ryabo ati: "Twari twakorewe iyicarubozo, ndetse dusabwa kwambara ubusa no kujya koga. Ntitwashoboraga gutambuka nuko dusabwa gukambakamba tukajya koga tukikuraho amaraso."
Bombi bari bagiye muri Tanzania kugaragaza ko bifatanyije n'umukuru w'abatavuga rumwe n'ubutegetsi Tundu Lissu, wagejejwe mu rukiko ku wa mbere nyuma yuko arezwe ubugambanyi
Nubwo bari bemerewe kwinjira mu gihugu, Mwangi na Atuhaire ntibemerewe kujya mu rubanza rwa Lissu ndetse batabwa muri yombi.
Ariko ku wa mbere Perezida wa Tanzania Samia Suluhu Hassan yaburiye ko atazemerera impirimbanyi zo mu bihugu bihana imbibi na Tanzania "kwivanga" mu bibazo by'igihugu cye no guteza "akajagari".
Mu ijoro ryo ku wa kane, Atuhaire yasanzwe yatawe ku mupaka n'abategetsi ba Tanzania nyuma yuko bari bamufunze guhera ku wa mbere, nkuko umuryango wo muri Uganda w'uburenganzira bwa muntu ayobora, witwa 'Agora Centre for Research', wabitangaje ku rubuga X.
Ambasaderi wa Uganda muri Tanzania, Fred Mwesigye, yavuze ko Atuhaire "yasubiye mu rugo amahoro" ndetse "yakiranwe ubwuzu n'umuryango we".
Ibitangazamakuru byo muri Uganda, bisubiramo amagambo y'inshuti ze za hafi, byari byatangaje ko byagaragaraga ko amaguru ye yabyimbye, bivugwa ko byatewe n'iyicarubozo yakorewe ubwo yari afunze.
Spire Ssentongo, impirimbanyi mugenzi we yo mu muryango 'Agora Centre for Research', yabwiye ibiro ntaramakuru AFP ati: "Yajugunywe ku mupaka nijoro n'abategetsi ndetse hari [afite] ibimenyetso by'iyicarubozo."
Mwangi, mbere wari wasanzwe yasizwe ku muhanda mu majyaruguru ya Tanzania hafi y'umupaka na Kenya, yavuze ko yumvise Atuhaire "ataka kubera ububabare" ubwo bari bafungiwe hamwe ku wa kabiri.
Mwangi yongeyeho ati: "Igerageza iryo ari ryo ryose ryo kuvugana mu ijoro twakorewemo iyicarubozo ryatuviragamo guterwa imigeri no gutukwa. Twakuwe ahantu twakorerwaga iyicarubozo tujyanwa mu modoka zitandukanye."
Mwangi yavuze ko abari babafunze bahabwaga amabwiriza aturutse ku mutegetsi wo mu "rwego rw'umutekano rwa leta", wategetse ko iyi mpirimbanyi ihabwa "umuti wa gitanzaniya".
Ibura rya Mwangi ryari ryateje guhangayika henshi muri Kenya. Umuryango we, n'umuryango utegamiye kuri leta (sosiyete sivile) hamwe n'imiryango iharanira uburenganzira bwa muntu, bakoresheje imyigaragambyo ndetse basaba ko arekurwa.
Ku wa gatatu, leta ya Kenya yamaganye ku mugaragaro ifungwa rye, ishinja abategetsi ba Tanzania kwanga ko abakozi b'ambasade ya Kenya muri Tanzania bamugeraho nubwo bari babisabye inshuro nyinshi.
Mbere ku wa kane, minisiteri y'ububanyi n'amahanga ya Kenya yasohoye itangazo ivuga ko itashoboye kugera kuri iyo mpirimbanyi.
Imiryango iharanira uburenganzira bwa muntu yasabye ko hakorwa iperereza ku gufatwa nabi leta ya Tanzania ishinjwa gukorera izo mpirimbanyi, ndetse yashishikarije ibihugu byose byo mu muryango w'Afurika y'uburasirazuba gukurikiza amasezerano y'uburenganzira bwa muntu.
Ibiro bishinzwe Afurika muri minisiteri y'ububanyi n'amahanga y'Amerika byavuze ko bihangayikishijwe cyane n'amakuru yo gufatwa nabi kw'izo mpirimbanyi ebyiri, bivuga ko Atuhaire yari yarashimwe n'iyi minisiteri "mu 2024 nk'uwahawe igihembo mpuzamahanga cy'abagore b'intwari".
Ibyo biro byatangaje ku rubuga X biti: "Dusabye iperereza ry'aka kanya kandi ryuzuye ku birego by'ihonyorwa ry'uburenganzira bwa muntu. Dushishikarije ibihugu byose byo mu karere ko abahonyora uburenganzira bwa muntu, harimo n'iyicarubozo bibibaryoza."